Η 3η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί ως παγκόσμια ημέρα Ατόμων με Αναπηρία από το 1992 με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Η ημέρα ευαισθητοποιεί σχετικά με τις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές πτυχές που επηρεάζει η αναπηρία τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Τα επιδημιολογικά δεδομένα μας δείχνουν πως το 15% του πληθυσμού του κόσμου πάσχει από κάποια μορφή αναπηρίας, αποτελώντας την μεγαλύτερη μειονότητα στον κόσμο. Σε παγκόσμιο επίπεδο ένας μεγάλος αριθμός ατόμων που δέχονται ειδική εκπαίδευση και συναφείς υπηρεσίες, έχουν υπαχθεί σε διάφορες κατηγορίες αναπηρίας, όπως είναι αυτή του αυτισμού, των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών, της ΔΕΠ-Υ, της νοητικής υστέρησης κτλ, σύμφωνα με την IDEA (Heward, 2007).
Όπως όλοι οι άνθρωποι, τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαιώματα. Μερικά από αυτά αφορούν το δικαίωμα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ισότητα και την απαγόρευση των διακρίσεων αλλά και την ένταξη και συμμετοχή τους σε όλες τις δραστηριότητες του κοινωνικού συνόλου.
Παρόλα αυτά, τα παιδιά και οι ενήλικοι με αναπηρίες έρχονται αντιμέτωποι με προκλήσεις, όπως οι διακρίσεις, η έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες, η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης και η άγνοια για την αναπηρία, με αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση και τον στιγματισμό τους. Τα παιδιά με αναπηρίες έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι θύματα λεκτικής και σωματικής βίας. Ακόμη και στη σημερινή εποχή της ένταξης, αυτές οι προκλήσεις συνεχίζονται. Σύμφωνα με δεδομένα της Unicef, τα δεδομένα για τα παιδιά με αναπηρία στην Ελλάδα παραμένουν σπάνια, ωστόσο γνωρίζουμε ότι αντιμετωπίζουν πολλαπλές παραβιάσεις δικαιωμάτων, από την έλλειψη έγκαιρης ανίχνευσης ή διάγνωσης των αναπηριών τους, έως τον αποκλεισμό από την εκπαίδευση και την ενεργή συμμετοχή στη κοινωνία. Ο στιγματισμός μπορεί να αποτρέψει τις οικογένειες από το να αναζητήσουν βοήθεια ή ενημέρωση.
Ας μην μείνουμε άλλη μια χρονιά θεατές στην καταπάτηση των δικαιωμάτων των παιδιών και των ενηλίκων με αναπηρία! Ας διδάξουμε στα παιδιά μας την αλληλοαποδοχή, την αλληλεγγύη, τον σεβασμό και την ισότητα όλων. Ένας τρόπος για να βοηθήσουμε τα παιδιά να ενστερνιστούν αυτές τις αρχές είναι να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση τους.
Τι είναι όμως η Ενσυναίσθηση και πως μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να την καλλιεργήσουν;
Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα του ατόμου να μπει στη θέση του άλλου, να κατανοήσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του, να βιώσει καταστάσεις μέσα από την οπτική του άλλου. Σύμφωνα με τον Goleman, η ενσυναίσθηση συνιστά την επίγνωση των συναισθημάτων, αναγκών και επιθυμιών των άλλων.
Η ικανότητα κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων προκύπτει νωρίς στη ζωή του ατόμου. Τα μωρά διαθέτουν αυτή την ικανότητα από τη στιγμή της γέννησης τους. Κατά το πρώτο έτος ζωής, τα βρέφη εκφράζουν αδιαφοροποίητα συναισθήματα από αυτά των φροντιστών τους, χωρίς να είναι σε θέση να διαχωρίσουν τα συναισθήματα των άλλων από τα δικά τους. Στο δεύτερο έτος τα παιδιά αρχίζουν να διαχωρίζουν τα συναισθήματα τους από τα συναισθήματα των άλλων. Μεγαλώνοντας τα παιδιά μαθαίνουν να εκφράζουν τα συναισθήματα τους και να σταδιακά επικεντρώνονται και στις ανάγκες των άλλων. Από το τρίτο έτος τα παιδιά αρχίζουν να μπορούν να σκεφτούν με την οπτική του άλλου και προσπαθούν να προσφέρουν κάποια βοήθεια που θεωρούν πως χρειάζεται. Από τα 5 έτη περίπου, τα παιδιά είναι σε θέση να αντιληφθούν πως κάθε άτομο είναι ξεχωριστό και τα συναισθήματα του είναι αποτέλεσμα των ατομικών του εμπειριών.
Η ενσυναίσθηση είναι μέρος της συναισθηματικής νοημοσύνης. Εξελίσσεται μέσω της μάθησης, τόσο σε εκπαιδευτικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Η κοινωνική μάθηση διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην συναισθηματική και συμπεριφορική ανάπτυξη των παιδιών. Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και όλα τα σημαντικά πρόσωπα στη ζωή των παιδιών λειτουργούν ως πρότυπα για τη συναισθηματική ανταπόκριση τους.
Λειτουργούμε με σεβασμό και κατανόηση απέναντι στα συναισθήματα των παιδιών. Η ικανότητα για αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων τους είναι πρόδρομος για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης. Βοηθάμε τα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματα τους με λέξεις και δείχνουμε αποδοχή στο συναίσθημα. Έτσι παρέχουμε πρότυπα ενσυναισθητικής συμπεριφοράς.
Προτάσεις ανάπτυξης ενσυναίσθησης σχετικά με τα άτομα με αναπηρία:
Ανάγνωση βιβλίων / παραμυθιών, προβολή ταινιών σχετικά με αναπηρία, συζήτηση για τους ήρωες, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, τρόπους με τους οποίους μπορούμε να συμβάλλουμε στην ομαλή καθημερινή τους ζωή.
Προτεινόμενες Ταινίες:
- Corto Ian (2018), φιλμ κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους, για κινητική αναπηρία.
- The present, φιλμ κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους, για κινητική αναπηρία.
- Falling Letters, φιλμ κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους, για τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητας.
- Ο λάθος βράχος, φιλμ κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους για τη διαφορετικότητα.
- Βλέπω – νιώθω – ακούω, μικρού μήκους ταινία για κωφά/ βαρήκοα παιδιά.
Βιβλιογραφικές Αναφορές:
Goleman, D. (2008) Εmotional intelligence.
Οι ψυχολόγοι,
Αθανασούλια Γεωργία
Δημητρίου Μαρία