Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε επιγραμματικά στη σχολική μελέτη. Όσο αφορά τη μελέτη ή το διάβασμα υπάρχουν πάρα πολλές απόψεις και στρατηγικές και πολύ συχνά οι γονείς μπερδευόμαστε και δεν ξέρουμε τελικά τι να ακολουθήσουμε. Η αλήθεια είναι ότι στην πράξη και δοκιμάζοντας θα ανακαλύψουμε ποιος τρόπος ταιριάζει πραγματικά στο δικό μας παιδί γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε παιδί είναι και μοναδικό.
Ας ξεκινήσουμε όμως από την απλή αλήθεια ότι η σχολική μελέτη δεν είναι κάτι που προσελκύει και αρέσει στα παιδιά. Και επί της ουσίας δεν έχουν άδικο. Αφού περάσουν τόσες ώρες στο σχολείο, όπου κυρίως κάθονται σε μια καρέκλα και μελετούν, θέλουν συνήθως να κάνουν πολλά άλλα πράγματα αντί να κάτσουν και να διαβάσουν τα μαθήματά τους για την επόμενη μέρα. Η μελέτη τους τρώει χρόνο από το παιχνίδι και άλλες ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Επειδή λοιπόν ούτε για τους γονείς ούτε για τα παιδιά είναι κάτι το αγαπητό – όλοι θα προτιμούσαμε να κάνουμε άλλα πράγματα – πρέπει να βρούμε τρόπους να είμαστε σύντομοι και αποτελεσματικοί. Είναι σημαντικό λοιπόν να αναζητήσουμε κάποιες αποτελεσματικές στρατηγικές πειθαρχίας ώστε να βοηθήσουμε τα παιδιά να ολοκληρώνουν τις εργασίες τους, για να έχουν επιτυχία στο σχολείο.
Πολλοί γονείς γκρινιάζουν, μαλώνουν, απειλούν, τιμωρούν ή δωροδοκούν τα παιδιά τους για να κάνουν τα μαθήματά τους. Αυτές οι τακτικές. είναι εξαντλητικές για τους γονείς, αφού βάζουν τόση ενέργεια για να πείσουν τα παιδιά και συνήθως δεν φέρνουν θετικά αποτελέσματα. Επιπλέον, υποδηλώνουν ότι ο γονέας παίρνει την ευθύνη για τη δουλειά του παιδιού και λειτουργούν ενάντια στην ανάπτυξη της αυτοπειθαρχίας του παιδιού. Το παιδί μπορεί τελικά να κάνει τη μελέτη του για να απαλλαγεί από τη γκρίνια του γονιού και όχι επειδή πιστεύει ότι είναι σημαντικό για το ίδιο. Αν μάλιστα ο γονιός εμπλακεί σε αγώνα εξουσίας μαζί του, θα αντιπαθήσει ακόμη περισσότερο τη σχολική μελέτη.
Υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι να παροτρύνεις τα παιδιά, που είναι μάλλον πιο αποτελεσματικοί.
Αφήστε να υπάρξουν οι φυσικές συνέπειες
Οι φυσικές συνέπειες είναι οτιδήποτε μπορεί να συμβεί αν το παιδί δεν διαβάσει τα μαθήματά του. Αν, για παράδειγμα, δεν το πιέσετε να μελετήσει, θα υπάρξει κάποια συνέπεια στο σχολείο. Μπορεί να πάρει μηδέν επειδή δεν παρέδωσε μια εργασία ή να ντροπιαστεί στην τάξη του, αν ο δάσκαλος το εξετάσει. Το να επιτρέψετε να βιώσει τέτοιες συνέπειες, μπορεί να του δώσει ένα κίνητρο για να κάνει τη δουλειά του την επόμενη φορά. Δεν χρειάζεται να νιώθουμε άσχημα αν το παιδί μας πάει κάποιες φορές αδιάβαστο στο σχολείο. Αν μάλιστα έχουμε συνεννοηθεί και με το δάσκαλο ή τη δασκάλα θα είναι ακόμη καλύτερα. Από ένα σημείο και έπειτα πρέπει να σταματήσουμε να προστατεύουμε τα παιδιά μας από τις συνέπειες των πράξεών τους. Είναι ο μόνος τρόπος για να γίνουν υπεύθυνα.
Δώστε του κίνητρο να κάνει τη δουλειά του
Ένα καλό κίνητρο για να κάνει το παιδί τη δουλειά του, είναι να χρησιμοποιείτε περισσότερο τις θετικές συνέπειες, π.χ. έπαινο, επιβράβευση, κοκ., που ενισχύουν τη θετική συμπεριφορά. Για παράδειγμα, επαινέστε το κάθε φορά που διαπιστώνετε ότι κάνει καλές επιλογές και διαβάζει τα μαθήματά του. Επισημάνετέ το όταν δείτε ότι εργάζεται σκληρά και επαινέστε το όταν παίρνει καλούς βαθμούς. Συνήθως χρησιμοποιούμε υλικά αγαθά ως κίνητρο. Όταν το κάνουμε αυτό πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι ουσιαστικά μαθαίνουμε στα παιδιά μας τη φιλοσοφίας της υλικής συναλλαγής, των υλικών αγαθών και αυτό πολλές φορές μας οδηγεί σε ένα αδιέξοδο καθώς τα παιδιά θέλουν ολοένα και περισσότερο. Όταν χρησιμοποιούμε υλικά αγαθά ως κίνητρο να το κάνουμε με μέτρο και με σύνεση και να επιλέγουμε μικρά και συμβολικά αντικείμενα. Είναι πολύ σημαντικό θα εκθέτουμε τα παιδιά μας σε λεκτικές επιβραβεύσεις γαιτί παράλληλα ενισχύουμε και την επικοινωνία μεταξύ μας.
Επίσης μπορείτε να του δώσετε κίνητρο, θέτοντας όρια για τις εξωσχολικές του δραστηριότητες. Για παράδειγμα, μπορείτε να βάλετε τον κανόνα ότι δεν μπορεί να παίξει ηλεκτρονικά παιχνίδια, (ή να δει τηλεόραση κοκ), αν δεν έχει τελειώσει πρώτα τη σχολική μελέτη. Μετά αφήστε το ίδιο να αποφασίσει πότε θα κάτσει να κάνει τη δουλειά του. Όσο πιο γρήγορα τελειώσει τη μελέτη, τόσο περισσότερο χρόνο θα έχει να ασχοληθεί με τα πράγματα που του αρέσουν.
Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να έχουν υπόψη τους ότι:
● Στα παιδιά συνήθως δεν αρέσει να κάθονται και να μελετούν. Μην προσδοκάτε να τα κάνετε να τους αρέσει.
● Δεν μπορείτε να αναγκάσετε το παιδί σας να μελετήσει και να μάθει. Μπορείτε μόνο να το βοηθήσετε και να το ενθαρρύνετε, χωρίς να επιμένετε.
● Η σχολική μελέτη είναι ευθύνη του παιδιού. Ευθύνη του γονιού είναι να δώσει τη δυνατότητα στο παιδί του να κάνει τη μελέτη του, δηλ. να δώσει δομή, να φτιάξει το σύστημα. Δουλειά του παιδιού είναι να χρησιμοποιήσει το σύστημα.
Πώς να δημιουργήσετε μια δομή που θα διευκολύνει τη σχολική μελέτη
● Καθιερώστε ένα πρόγραμμα μελέτης σε συνεργασία με το παιδί. Η ώρα έναρξης της καθημερινής μελέτης πρέπει να είναι καθορισμένη. Επιμείνετε στην τήρηση αυτού του προγράμματος. Τα παιδιά ωφελούνται πάρα πολύ από τη δομή, ακόμη κι αν διαμαρτύρονται. Μπορεί να χρειαστούν αρκετές επαναλήψεις για να συνηθίσουν τα παιδιά το πρόγραμμα. Δεν περιμένουμε από την πρώτη ημέρα που εφαρμόσαμε το πρόγραμμα να λειτουργήσει. Χρειάζεται χρόνος, υπομονή και επιμονή.
● Κρατήστε το πρόγραμμα προβλέψιμο και απλό. Θα μπορούσε να υπάρχει μια πεντάλεπτη προειδοποίηση ότι πλησιάζει η ώρα της μελέτης, ώστε να ολοκληρώσει το παιδί αυτό που κάνει τώρα, να καθαρίσει το τραπέζι της μελέτης, να αδειάσει το σακίδιό του από τα βιβλία και άλλα πράγματα και να ξεκινήσει. Πάντα πρέπει να θυμόμαστε ότι όσο πιο κοντά στο σχολείο είναι η μελέτη τόσο καλύτερα για το παιδί γιατί θα τα έχει πιο πρόσφατα. Μην αφήνουμε το διάβασμα για το απόγευμα που βγαίνει όλη η κούραση της ημέρας και ποτέ το βράδυ γιατί αυξάνεται η ένταση και το άγχος.
● Δώστε στο παιδί τη δυνατότητα να κάνει κάποιες επιλογές γύρω από τη σχολική μελέτη και άλλα σχετικά θέματα. Μπορεί, για παράδειγμα, να κάνει τη μελέτη του πριν ή μετά το δείπνο ή αμέσως μόλις έρθει στο σπίτι ή να ξυπνήσει νωρίς το πρωί για να μελετήσει. Μία επιλογή που δεν έχει το παιδί είναι αν θα μελετήσει ή όχι.
● Βοηθήστε το παιδί αλλά μόνο αν σας το ζητήσει. Μην κάνετε εσείς τις εργασίες του παιδιού. Δεν πηγαίνουμε εμείς στο σχολείο αλλά το παιδί μας. Και μην του λέτε τις απαντήσεις. Βοηθήστε το να οδηγηθεί στη λύση, μέσα από κατάλληλες ερωτήσεις. Για παράδειγμα, «Τι έχεις καταλάβει εσύ;», «Ποια νομίζεις εσύ ότι είναι η απάντηση;», «Μπορείς να μου πεις ένα παράδειγμα;». Έτσι του δίνετε τη δυνατότητα να ανακαλύψει μόνο του και παράλληλα το μαθαίνετε να σκέφτεται και να χρησιμοποιεί με αποτελεσματικό τρόπο το γνωστικό του δυναμικό. Είναι ο μόνος τρόπος για να μάθει να πιστεύει στον εαυτό του και να έχει εμπιστοσύνη στις δυνατότητες του. Ακόμη και να κάνει κάποιο λάθος, δεν πειράζει, εμείς επιβραβεύουμε την προσπάθειά του. Ποτέ δεν υπάρχει αρκετός χρόνος αλλά αν θέλουμε τα παιδιά να είναι σκεπτόμενα είναι ο μόνος τρόπος.
● Βοηθήστε το παιδί να οργανώσει τη μελέτη του. Για παράδειγμα, δείξτε του πώς να διαχειρίζεται σωστά το χρόνο του, να βάζει προτεραιότητες σύμφωνα με τη σπουδαιότητα και την προθεσμία παράδοσης κάθε εργασίας. Στην αρχή που είναι ξεκούραστο καλό είναι να ξεκινάει από τα πιο απαιτητικά μαθήματα. Για να γίνει όσο πιο ευχάριστο το διάβασμα κάνουμε εναλλαγές δύσκολα με εύκολα μαθήματα. Δεν ξεχνάμε κάποια μικρά διαλείμματα – όχι πάνω από δύο – έτσι ώστε να έχει χρόνο να τεντωθεί, να πιεί νερό, να σηκωθεί από την καρέκλα. Τα διαλείμματα αυτά μπορούμε να τα ονομάσουμε και να τα κάνουμε πιο συγκεκριμένα. Για παιδιά που είναι ιδιαίτερα κινητικά μπορούμε να έχουμε διάλειμμα εκτόνωσης όπου θα σηκωθούν και θα κάνουν μία κινητική δραστηριότητα. Σε άλλα παιδιά που έχουν ανάγκη συζήτηση μπορούμε να το ονομάσουμε διάλειμμα χαλάρωσης όπου εκεί το παιδί θα μπορεί να μας μιλήσει και να συζητήσουμε για το σχολείο και τους φίλους του.
● Φροντίστε να έχετε μία καλή σχέση με τη δασκάλα ή τον δάσκαλο του παιδιού σας. Είναι πολύ σημαντικό να δείχνετε στο παιδί σας ότι ενδιαφέρεστε για το πώς τα πηγαίνει στο σχολείο και ότι ακολουθείται τις οδηγίες της δασκάλας. Είναι πολύ πιθανό μερικοί δάσκαλοι να μην μας είναι συμπαθείς και να μην μας αρέσει ο τρόπος που διδάσκουν. Ωστόσο για να δημιουργήσουμε σωστές βάσεις συνεργασίας και επικοινωνίας με το σχολείο πρέπει να δείξουμε στο σχολείο πώς να σέβεται τον δάσκαλο και πώς να του συμπεριφέρεται. Ο ι άνθρωποι που θα συναντούν τα παιδιά στη ζωή τους δεν θα είναι πάντα της αρεσκείας του. Οφείλουν όμως να τους σέβονται και να επικοινωνούν μαζί τους αποτελεσματικά.
● Και μην ξεχνάμε το διάλειμμα. Το σχολείο είναι ο πρώτος πόλος ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων. Ας βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν φιλίες και σχέσεις με τους άλλους. Ας ανοίξουμε το σπίτι μας σε συμμαθητές τους έτσι ώστε να μάθουν να μοιράζονται και να εκφράζονται συναισθηματικά. Σε κάθε ευκαιρία να μιλάμε στα παιδιά μας για την διαφορετικότητα. Δεν χρειάζεται να χαρακτηρίζουμε και να κρίνουμε. Δίνουμε εκείνα τα ερεθίσματα ή εστιάζουμε σε κείνες τις πληροφορίες για να καλλιεργήσουμε την κριτική σκέψη των παιδιών. Μπορεί αυτό το άρθρο να έχει σαν θέμα τη σχολική μελέτη αλλά ένα παιδί απομονωμένο δυσκολεύεται να ενταχθεί και να προσαρμοστεί και στη γνωστική διαδικασία.
Επιβραβεύστε το παιδί με ενθαρρυντικά λόγια καθημερινά! Ο χρόνος που περνάμε μαζί τους να φροντίσουμε να μην είναι μόνο χρόνος για μελέτη και διάβασμα. Αν πιεζόμαστε για να πάμε στη δουλειά καλύτερα να αφήσουμε τα παιδί μα σαν διαβάσει μόνο του γιατί το πιο πιθανό είναι ότι θα του μεταδώσουμε το άγχος και την έντασή μας. Η μελέτη δεν πρέπει να είναι το μόνο θέμα συζήτησης που μας απασχολεί. Δεν χρειάζεται να μιλάμε συνέχεια με φίλους και γνωστούς μας για τα μαθήματα και το σχολείο. Η συμπεριφορά αυτή αγχώνει τα παιδιά και εμάς τους ίδιους.
Ας δώσουμε χρόνο σε εμάς και τα παιδιά μας έτσι ώστε να μάθουμε καλύτερα ο ένας τον άλλο. Ας αφήσουμε και λίγο χώρο για λάθη και απογοητεύσεις, αν πιστεύουμε πραγματικά στα παιδιά μας και τα στηρίζουμε θα βρουν σταδιακά τον τρόπο να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του σχολείου. Και μην ξεχνάτε : ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ, ΣΥΝΕΠΕΙΑ και ΣΕΒΑΣΜΟΣ στις αντοχές και στα όρια κάθε παιδιού.
Χριστοδουλάκη Ιωάννα, Ψυχολόγος
MSc Ειδικής Αγωγής
