Το έτος 1995 καθιερώνεται από τον ΟΗΕ ως το έτος της Ανεκτικότητας σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κοινού στην ανάγκη αποδοχής του διαφορετικού στις ανθρώπινες σχέσεις. Από τότε η 16η Νοεμβρίου καθιερώνεται ως Παγκόσμια Ημέρα Ανεκτικότητας, καθώς όπως διακηρύσσει ο οργανισμός «η ανεκτικότητα και η εμπιστοσύνη στις ανθρώπινες κοινωνίες δε χτίζεται σ’ ένα βράδυ, αλλά χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια».
Κάποιες φορές, δεν είμαστε εξοικειωμένοι με το διαφορετικό, επομένως, στεκόμαστε με φόβο, καχυποψία ή και αδιαφορία απέναντι σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων. Η έλλειψη ενημέρωσης, συναναστροφής αλλά και οι εγκαθιδρυμένες πεποιθήσεις μας πολλές φορές μας οδηγούν στην αποξένωση, την περιθωριοποίηση και τον εκφοβισμό των ανθρώπων που δείχνουν να είναι διαφορετικοί από εμάς. Άλλες φορές, ενώ μπορεί να έχουμε ενδιαφέρον και περιέργεια για το διαφορετικό, στεκόμαστε διστακτικοί, γιατί δεν ξέρουμε πώς να το προσεγγίσουμε, να επικοινωνήσουμε, να ρωτήσουμε και να δείξουμε αυθεντικό ενδιαφέρον. Ίσως, λοιπόν, το ότι ερχόμαστε σε μια άβολη και μη οικεία θέση – το οποίο είναι και αναμενόμενο – να μας δυσκολεύει να γνωρίσουμε, να αγκαλιάσουμε αλλά και να επωφεληθούμε από την ποικιλομορφία και πολυφωνία.
Μερικοί άνθρωποι επομένως, είναι πιθανό να δυσκολεύονται να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα και να αντιδρούν με ακατάλληλους και μη υγιείς τρόπους απέναντι σε ό,τι δεν αισθάνονται οικείο, με την εκδήλωση βίας και επιθετικότητας να αποτελεί την πιο αρνητική έκφανση της μη αποδοχής. Τα περιστατικά βίας μπορεί να είναι μεμονωμένα ή να χαρακτηρίζονται από το στοιχείο της επανάληψης και της ανισορροπίας ως προς τη σωματική και ψυχολογική δύναμη ανάμεσα στο δράστη και το θύμα. Στη δεύτερη περίπτωση, η άσκηση λεκτικής, σωματικής ή/και ψυχολογικής -συναισθηματικής βίας εντάσσεται στο φαινόμενο του εκφοβισμού. Ένα βασικό στοιχείο του εκφοβισμού αποτελεί το γεγονός ότι εκδηλώνεται σε κοινωνικά πλαίσια όπου υπάρχει στενή αλληλεπίδραση μεταξύ των εμπλεκόμενων ατόμων- δραστών και θυμάτων- για παράδειγμα σε παιδιά που παίζουν στην ίδια ομάδα ή φοιτούν στην ίδια τάξη. Ακόμα, ο εκφοβισμός εκδηλώνεται σε κοινωνικά πλαίσια που χαρακτηρίζονται από άνισες σχέσεις εξουσίας και ιεραρχίας. Πιθανοί παράγοντες που συντελούν στην διαμόρφωση αυτών των σχέσεων είναι το φύλο, η ηλικία, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, η εθνικότητα και η γλώσσα.
Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τον σχολικό εκφοβισμό, ορίζεται ως η επανειλημμένη και για μεγάλο διάστημα έκθεση ενός μαθητή ή μαθήτριας σε αρνητικές πράξεις που εκδηλώνονται από έναν ή περισσότερους συμμαθητές/συμμαθήτριές του/της. Γίνεται αντιληπτό επομένως, ότι το φαινόμενο του εκφοβισμού που προκύπτει από τη μη ανεκτικότητα στη διαφορετικότητα, είναι πιθανό να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία, την κοινωνική ζωή και τη σχολική επίδοση των παιδιών που γίνονται αποδέκτες του αλλά και στην εικόνα που διαμορφώνουν για τον εαυτό τους ως μέλη της κοινωνίας.
Είμαστε όμως στην πραγματικότητα οι άνθρωποι τόσο διαφορετικοί; Σε τι διαφέρουν οι άλλοι από εμένα ή εγώ από τους άλλους; Η έννοια αυτή έχει πολλές ερμηνείες και δεν μπορεί να απαντηθεί μέσα σε λίγες γραμμές. Κάποιος μπορεί να είναι διαφορετικός από εμένα στην εμφάνισή του, στην καταγωγή του, στην ομιλία του, στην ανάπτυξή του, στις ικανότητές του, στις προτιμήσεις του, στις δυσκολίες ή στις ανάγκες του. Κάποιοι μπορεί να γεννιούνται «διαφορετικοί» ή να τους συμβαίνουν στην πορεία γεγονότα που τους καθιστούν «διαφορετικούς».
Η δυσκολία έγκειται στο να αποδεχτούμε αυτή τη διαφορετικότητα, να την αγκαλιάσουμε και να αναγνωρίσουμε αυτά που μας ενώνουν και όχι μας χωρίζουν. Μήπως τελικά είμαστε περισσότερο παρόμοιοι παρά διαφορετικοί; Μήπως η συναναστροφή μας με το διαφορετικό μας βοηθήσει να καταλάβουμε περισσότερο πτυχές του εαυτού μας που μέχρι τώρα παρέμεναν άγνωστες;
Οι γονείς μπορούν να σταθούν ως αρωγοί στην προσπάθεια των παιδιών να αποδεχτούν την διαφορετικότητα και να την αγκαλιάσουν.
- Η γνώση είναι το κλειδί για την αποδοχή. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να κάνουν ερωτήσεις σχετικά με τις διαφορές, ώστε να μπορούν να μάθουν από άλλους που δεν τους μοιάζουν. Όταν τα παιδιά κατανοούν το υπόβαθρο ενός ατόμου, από πού είναι και γιατί διαφέρει από αυτά, τα διευκολύνει να αποδεχτούν τις διαφορές ενός ατόμου.
- Για να αποδεχτεί ένα παιδί τους άλλους, πρέπει πρώτα το ίδιο να νιώσει αποδοχή για τον εαυτό του. Η άνευ όρων αποδοχή και η ζεστασιά που θα προσφέρετε στο παιδί, θα το ωθήσουν να δείξει αυθεντικό ενδιαφέρον για τους άλλους, καθώς το ίδιο θα χαίρεται για τη μοναδικότητα του.
- Το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που ανά πάσα στιγμή επηρεάζει και διαμορφώνει τις σκέψεις, τις αντιλήψεις και τις εικόνες που διαμορφώνει για τους γύρω του. Χρειάζεται να είμαστε εμείς πρώτα συνειδητοποιημένοι για τις δικές μας προκαταλήψεις, αλλά και να είμαστε, ως οικογένεια, ανοιχτοί να συναναστραφούμε οικογένειες με διαφορετικό υπόβαθρο από το δικό μας.
- Μιλήστε με το παιδί σας για τους τρόπους με τους οποίους τα άτομα της οικογένειάς σας διαφέρουν μεταξύ τους – ο καθένας έχει τις δικές του συμπάθειες και αντιπάθειες, ενδιαφέροντα και πράγματα στα οποία είναι καλός. Μπορείτε να αξιοποιήσετε δικές σας οικογενειακές ιστορίες, να διαβάσετε σχετικές ιστορίες και παραμύθια, να δείτε μια ταινία, ή να σχολιάσετε περιστατικά καθημερινής ζωής.
- Βοηθήστε το παιδί σας να λάβει υπόψη του τα συναισθήματα και τις απόψεις των άλλων – για να βάλει τον εαυτό του στη θέση του άλλου, αυξάνοντας έτσι την ενσυναίσθηση του.
- Εξηγήστε γιατί υπάρχουν διαφορές. Τα παιδιά είναι περίεργα και αναζητούν απαντήσεις, οπότε μερικές φορές μια απλή εξήγηση μπορεί να βοηθήσει. Για παράδειγμα, τα γυαλιά βοηθούν τα παιδιά να βλέπουν πιο καθαρά, τα αναπηρικά καροτσάκια βοηθούν τα παιδιά να κινούνται μόνα τους.
- Προκαλέστε αυτό που είναι «φυσιολογικό». Μερικές φορές τα παιδιά επισημαίνουν ότι κάτι «δεν είναι φυσιολογικό» ή μπορεί να αποκαλούν κάτι «περίεργο». Για παράδειγμα, αν κάποιος μιλάει διαφορετικά, μπορεί να πει ότι μιλάει «περίεργα». Μπορείτε να απαντήσετε λέγοντας κάτι σαν, «η φωνή τους μπορεί να ακούγεται διαφορετική από αυτή που έχετε ακούσει πριν, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν είναι φυσιολογική, είναι μια χαρά!»
- Ενθαρρύνετε τα παιδιά να συμπεριλάβουν τους πάντες στο παιχνίδι. Το παιχνίδι είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να δένονται τα παιδιά, επομένως μπορεί να είναι η τέλεια στιγμή για να συμπεριλάβετε και άλλους. Εξετάστε μεθόδους για να κάνετε το παιχνίδι προσβάσιμο σε όλους! Αυτό μπορεί να σημαίνει την εύρεση ενός προσβάσιμου περιβάλλοντος ή κάπου που να είναι φιλικό προς τις αισθήσεις. Μπορεί να βοηθήσει να επικοινωνήσετε με τον γονέα ενός παιδιού και να τον ρωτήσετε πώς να κάνει το περιβάλλον ασφαλές και προσβάσιμο για το παιδί του.
Μερικά παραμύθια που μπορούν να σας βοηθήσουν να μιλήσετε για την αποδοχή και την ανεκτικότητα στα παιδιά
- Μου μοιάζεις και σου μοιάζω. Cindy Gainer. Εκδόσεις Μεταίχμιο.
- Ένα βουνό καρότα. Hudson Κaty. Εκδόσεις Πυραμίδα.
- Σισούντο ή Σε ένα ξεχασμένο Πιάνο. Αντώνης Παπαθεοδούλου. (Διατίθεται σε ηλεκτρονική μορφή).
- Το χωριό του Όλοι Μαζί. Σωκράτης Ματζουράνης. (διατίθεται σε ηλεκτρονική μορφή)
- Το μαγικό γάντι (διατίθεται και σε ηλεκτρονική μορφή). Εκδότης Σύγχρονη Εποχή.
- Ένα σπίτι για όλους. Corr Christopher. Εκδότης Παπαδόπουλος.
- Ο φίλος μου ο Τζιμ. Crowther Kitty. Εκδόσεις Μάρτης
- Είσαι ένα θαύμα. Palacio R.J. Εκδόσεις Παπαδόπουλος.
- Ο Τριγωνοψαρούλης. Βαγγέλης Ηλιόπουλος. Εκδόσεις Πατάκη.
Θυμηθείτε: ο καθένας έχει τις δικές του διαφορές και αυτές είναι που μας κάνουν μοναδικούς!
Βοηθήστε το παιδί σας να αγκαλιάσει τις διαφορές του και τις διαφορές των άλλων!
Συγγραφείς:
Δημητρίου Μαρία, Ψυχολόγος MSc
Παπαγεωργίου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος
Διαβάστε και αυτό το άρθρο μας, μια συγκινητική ιστορία με θέμα την αγάπη!